Dürbün seçerken

Dürbün seçerken kullanım amacı, büyütme miktarı, büyüklük ve ağırlık, parlaklık, görüş alanı, optik nitelik ve maliyet gibi unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Dürbünlerin büyükleri iki sayıyla tanımlanır:7x35,10x50 gibi. Birinci sayı büyütme gücünü, ikincisi ise dürbünün açıklığını belirtir. Söz gelimi, 7x35 lik bir dürbün 35 mm çaplı merceklere sahiptir ve 7 kez büyütme sağlar. Büyütme değeri sabit kalmak şartıyla, daha büyük mercekler az ışıkta daha parlak görüntü elde etmemizi sağlar. Fakat, bunun sonucunda dürbünün boyutları ve ağırlığı artar.

Yüksek büyütme gücünde elimizin hareketinden dolayı görüntüde de titremeler meydana gelir. Bu yüzden özel bir amaç için gerekmedikçe yüksek büyütme gücü yerine 7x veya 8x gibi büyütme güçleri tavsiye edilir. Ayrıca düşük güçlü dürbünler daha geniş bir görüş alanı sağlarlar.

KULLANIM AMACINIZA GÖRE DÜRBÜN ÇEŞİTLERİ

Avcılık : Avcılık yaparken genel olarak 3 farklı özellikte dürbün kullanılır. Öncelikle, yaban keçisi avları gibi uzak mesafelerde sabit bir noktayı gözlemlemek için (Keçilerin geçiş yolları veya yemlenme alanları gibi) spotting scope denilen ayaklı noktalama dürbününe ihtiyaç vardır. Daha sonra genel maksatlı 7x50, 8x56 gibi gözlem dürbününe ve son olarak uzak mesafelere nokta atışı yapmayı sağlayan, yivli tüfeğe monte edilen bir dürbüne ihtiyaç vardır.

Doğa Sporları: Eğer bu tür bir sporla ilgileniyorsanız veya sürekli seyahat ediyorsanız kolay taşınabilir (ve hafif )hatta su geçirmez bir dürbün tercih edebilirsiniz.8x24 veya 10x25 iyi bir tercih olabilir.

Denizcilik : Dürbününüzü şayet tekne veya gemide kullanacaksanız dikkat etmeniz gereken üç önemli nokta vardır. Bunlar sırasıyla, su geçirmezlik, suda batmama ve gövde üzerinde pasa maruz kalabilecek metal parçaların bulunmaması. Ayrıca, pusula ve mesafe ölçer ihtiva eden dürbünler işinizi son derece kolaylaştıracaktır.

Kuş Gözlemciliği: Kuş gözlemciliği için en çok tercih edilen modeller 8x40 ve 8x42 dir. Bu modeller küçüktür,elde rahatça tutulabilir ve yeteri kadar parlak,net ve sabit bir görüntü sağlar. Eğer yakın mesafeden kuş gözlemleri yapmayı planlıyorsanız, yakın mesafelere(1 metreden kısa) odaklanabilen dürbünlere yönelebilirsiniz. Daha uzak mesafelerden gözlem yapabilmeyi hedefliyorsanız daha büyük ölçüleri tercih etmeniz gerekir.

Gökbilim: Gökyüzünü incelemek için en doğru tercih teleskop kullanmaktır. Teleskopun kullanılamayacağı durumlarda el dürbünleri de iyi bir alternatiftir. Gökyüzü gözlemciliği için ışık toplama sığası (kapasitesi) en önemli etkendir. Dolayısıyla en az 50 mm açıklığa sahip bir dürbün seçilmelidir.7x50 modeller elde rahatça tutulabilir ve geniş bir görüş alanı sağlar.10x50 de popülerdir ve ışık kirliliği gibi sorunların olduğu yerlerde genellikle 7x50`ye göre daha çok tercih edilir. Ayrıca kararlı ve rahat bir görüş için üçayak da tavsiye edilir. Daha büyük dürbünler (70mm,80mm,100mm gibi) sönük derin uzay cisimlerini ve daha çok ayrıntı açığa çıkarır. Tabi ki, kararınızı verirken gözünüzün rahatlığı, optik kaplama ve mekanik yapı gibi başka etkenleri de göz önünde bulundurmalısınız.

EL DÜRBÜNLERİNİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ

El dürbünlerinde genellikle porro ve çatı prizmaları olmak üzere iki çeşit prizma kullanılır. Porro Prizmalı Dürbünler : Bu tip dürbünlerin her bir borusunda iki tane birbirine dik prizma bulunur. Bunlar yanda görüldüğü gibi dizildiğinden, porro-prizmalar çatı-prizma eşdeğerlerine göre daha büyüktür. Buna karşın, genellikle porro-prizmalar optik olarak daha başarılıdır; çünkü prizma tasarımlarının hata payı daha fazladır. Dolayısıyla daha kolay üretilirler ve daha ucuza mal olurlar. Ayrıca, porro prizmaların elde ettiği görüntü üç boyutlu görüntüye daha yakındır.

Çatı Prizmalı Dürbünler : Bu tip dürbünlerde prizmalar üst üste ve birbirine çok yakın yerleştirilmiştir. Işık göz merceklerine düz bir hat boyunca ilerleyerek ulaşır. Bu yüzden aynı çaptaki porro prizmalılara göre daha hafiftirler, daha kolay taşınabilirler. Buna karşın bu dürbünlerin üretilmesi daha zordur ve bunlar daha pahalıdırlar. Çatı prizmalar porro prizmalardan daha çok ışık kaybına sebep olurlar. Bu durumlar yer yüzü gözlemlerinde önemli bir sorun teşkil etmezken, gökyüzü gözlemleri için bir olumsuzluktur. Sonuçta, nitelikli bir çatı-prizmalı dürbünün optik başarımı (performans) porro-prizmalı olanlar kadar iyi olabilir.

Prizma Camları : Pek çok prizma BK-7(baryum silikat) veya BAK-4(baryum crown) türü camlardan yapılır. BAK-4 olanlar daha niteliklidir, daha parlak ve keskin görüntüler verir ve daha pahalıdır.

Görüş Alanı : Görüş alanı dürbünle baktığınızda gördüğünüz alanın büyüklüğünü ifade eder. Bu alan bakılan nesnenin büyüklüğü üzerinde herhangi bir etkiye sahip değildir. Bu alan dürbünün açıklığından çok göz merceği ve prizmaların dizilişi tarafından belirlenir.

Genel olarak , eğer bir dürbünün görüş alanı (derece cinsinden açısal alan x büyütme gücü) 60 veya daha fazla ise, bu dürbün geniş açılı dürbün olarak adlandırılır.

Geniş açılı bir dürbünle nesneleri çabucak bulmak çok kolaydır. Ayrıca bu tür dürbünler özellikle herhangi bir spor karşılaşmasını izlemek veya yakın bir alana bakmak için uygundur. Dar açılar ise, uzak mesafe gözlemleri için uygundurlar.

DÜRBÜN TERİMLERİ

TEKLİ (Monocular) - İKİLİ DÜRBÜNLER (Binocular) Tekli dürbün tek gözle bakılabilen, ikili dürbün ise iki gözle bakılabilen dürbünlerdir. Sitemizde, mikro, avuç içi büyüklüğünde tekli dürbünler ve yine, mikro ikili, pantolon cebine dahi sığabilen dürbünler mevcuttur. Bunlar siz kullanıcılara küçük, pratik ve rahat taşınabilir olmaları sebebiyle büyük kullanım kolaylıkları sağlarlar. İyi dürbünler her zaman büyütme gücünün, objektif lensinin çapı, görüntü kalitesi, boyutları,ağırlığı, ömrü ve kalitesinin kombinasyonudur. Dürbünün kalitesi ilk bakışta anlaşılmaz. Bunun için yapılış teknolojisi. Dayanıklılığı, aşırı sıcak ve soğuğa karşı verimi gibi özelliklerinde irdelenmesi gerekir. Silahlı kuvvetlerde kullanılan el dürbünleri genelde 7x50mm dürbünlerdir.

MERKEZİ ODAKLAMA PARÇASI (Central Focusing Whell) İkili bir dürbünde merkezi odaklama ayar aparatı, iki gözü birden aynı anda odaklamaya yarar. Aynı anda iki göz için net olmayan görüntüyü, sağ tarafta bulunan dioptrik düzeltme ayarı ile düzeltebilirsiniz.

AYARLANABİLİR MERCEK (Adjustable objective) Yivli tüfek dürbünleri için büyütmesi ayarlanabilir mercek. Bu ayar dürbünün sonundaki Büyültücü merceğin etrafına saat kadranı şeklinde konulmuştur. Bunun ayarını yapan mekanizmaya Power selector ring ( güç ayarlama halkası ) denir. Alt ve üst sınırı amaca göre değişen büyütmelerde tasarlanmıştır. Her değer. Merceğin hedefi çıplak gözle görünümünden ne kadar büyülttüğünü gösterir. Bu değerler dürbünün üzerinde ya da dürbünün tanıtım broşürlerinde yazılıdır. 3x9----4x12----2.5x15--gibi. Hedefin boyutuna ve mesafeye göre atıcının hedefi kaçırmaması için yaklaştırma yaparak daha keskin nişan almanızı sağlar. En düşük büyütmede hedefi görür sonra daha net nişan için hedefi yaklaştırırsınız.Ya da küçük bir hedefi daha yakından görmek için hedefi yaklaştırırsınız. Böylece atıcının nişan esnasındaki hafifçe titreme hareketlerini en aza indirmek mümkün olur.

GÖZ BEBEĞİ ÇIKIŞ ÇAPI (Exit pupil diameter) Mercek içinden geçen görüntü ışık sütunun Kullanıcının göz bebeğine ulaştığı çapıdır. Bu ışık miktarı ve çapı dürbünün önündeki merceğin çapı ile alakalıdır. Büyük çaplı mercekler görüntünün daha berrak ve aydınlık olmasını sağlar. Bu netlik ve berraklığı artırır. Her dürbünün mercek çapına göre bu ışık sütununun çapı hesap edilebilir. Misal olarak dürbününüz dört defa büyültmeli(4x) ise bu merceğin çapı 36 mm dir. Bu çapın büyütmeye oranı 36/4=9mm ise size dürbünün gözbebeği çıkış çapının 9 mm olduğunu gösterir.

GÖZ MESAFESİ (Eye relief) Dürbünün içinden geçen görüntünün gözünüzde tam oluşması ve dürbün çapına uyması için atıcının gözü ile dürbün arasında uyulması gereken odaklama mesafesidir. Bu mesafe önemlidir çünkü bu mesafenin kısa olduğu dürbünlerde, atıcı gözünü dürbüne çok yaklaştıracağından tüfeğin geri tepme gücü ile dürbün atıcının gözüne çarpar ve yaralanmasına yol açabilir. Yüksek büyütmeli ve geniş objektifli dürbünlerde bu mesafe daha kısadır. Bu tip dürbünler için yumuşak malzemeden yapılmış, gözü koruyucu takılabilir elemanlar vardır.

DÜRBÜN TÜPÜNÜN ÇAPI (Center tube diameter) 1'' (inç) - 30mm - 34 mm gibi. Dürbünün maruz kaldığı, bütün çarpma gücünü karşılayan bölümüdür. Tabiî ki ölçüsü dürbün halkaları ve dürbün kaidesinin önemini ortaya koyar. Tüp çapı geniş olan dürbünlerin büyütme mercekleri de dar çaplılara göre daha kalitelidirler.

ARTİKIL (Article - Reticle) Nişan almayı sağlayan yatay ve dikey çizgilerdir. Yatay çizgi orta hattan yukarı ve aşağıya doğru hareket eder bunu sağlayan mekanizma dürbünün üzerindeki ayar kulesidir. Yatay çizgi ise, orta hattan sağa ve sola hareket eder bunu sağlayan mekanizma ise dürbünün sağındadır. Bu çizgiler yapılış itibari ile iki çeşittir birisi çok ince tel, ikincisi ise mercekler üzerine asitle yapılır. Atıcının isteğine uygun birçok şekilde çeşitleri vardır. Bu çapraz kıllar dürbüne iki şekilde yerleştirilir birincisi, ön objektifin odaklama düzlemine konur. Çoğu Avrupalı dürbünler böyledir, bunun sebebi reticle kalınlığının büyütücü merceğin yükselmesi ile artacağı içindir. reticle İlk odaklama noktasında durduğu ebat hedef yaklaştırıldıkça arazi ve hedefin büyümesi oranında kalınlaşır böylece uyum içinde olur. Buda düşük ışık şartlarında idealdir. Şayet reticle ikinci odaklama planında yani dürbünün göze yakın bölümündeki büyütme merceğinin olduğu bölümde yer alırsa, reticlenin kalınlığı güç değişse de aynı kalır. Hedef büyür fakat reticle kalınlaşmaz. Bu ise uzun mesafe atışları için çok uygundur.

YÜKSELTME VE RÜZGAR AYARLARI (Elevation and windage adjustments) Yatay ve dikey çizgilerin hareketlerini sağlatan mekanizmalar dürbünün üzerinde ve sağında yer alan kulelerde bulunur bunlar saat kadranı şeklide yer alan çizgili gösterge ve merkezinde bunu çeviren vida başı mekanizması ile olur. Dürbün üzerindeki mekanizma merminin alt ve üst vuruş noktalarının ayarında, dikey çizgi ise vuruş noktasının orta hattın sağı ve solunda olması ve rüzgâr etkisi ile olan orta hat sapmalarının düzeltilmesini sağlar. Bütün bu ayarlar klik (cıt) şeklinde yapılır. Her bir cıt 100 yarda mesafede reticle kıllarını 1/4 inç miktarı mesafe (6 mm) kadar hareket ettirir.1/2.ve1/8 ölçülerde hareket eden dürbünlerde vardır.

KLİK (Click) Dürbünün üzerindeki yatay ve dikey çizgileri saat yönünde hareket ettiren ayar kulelerindeki her çentiğine click denir. Daire üzerindeki açıların daire çevresindeki yay uzunlukları esas alınarak. Bir dakikalık açının 100 yardada ki mesafesi olan 1 inç=2.54cm. Temel alınmış ve buna 1 MOA (minute of angle) denmiştir. Ve dürbünler genel olarak 1/4 '' MOA 1/2'' veya 1/8 ''MOA özellikte imal edilmektedir 1/4 ölçekli dürbünlerde mercek dairesi 32 bölüme ayrılmıştır, her çizgi 1 klik tir.1/2 MOA dürbünlerde ise 16 bölüm ve çizgi vardır. Bunların hareketini sağlayan dürbün ayar vidalarının üzerine bu değerler yazılmıştır.

PARALAKS (Parallax) Görüntü odaklama ayarı. Birçok kişinin anlamakta zorlandığı bir konudur.Ekseri dürbünler orta ve yüksek büyültmelidirler x10 gibi ve bunlarda,100-150 yarda mesafeler için ayar yapacak, harici Parallax ayarlama düğmesi yoktur. Şayet bu dürbünlerden birini almışsanız dürbün 100 yarda mesafeye sabitlenmiş olarak size gelir. Dürbününüzü bir mengeneye sabitleyin ve 25 yarda uzaklığa bir hedef kâğıdı koyun, merkezdeki daireye sabitleyin sonra dürbünün büyütmesini yükseltin.

Başınızı bir parça merkezden sağa sola ya da aşağı ve yukarı oynattığınız zaman, dürbün sabit olduğu halde, çapraz kılların hedefin ortasından kaydığını göreceksiniz. Ve gözünüzle hedefi doğru dürüst odaklayamamış olacaksınız. Bu olay hedefin 300 yarda uzağa yerleştirilmesinde de olabilecektir. Dürbünlere takılan parallax adjustment knobs (Parallax ayarlama düğmeleri) ,bu değişen mesafelerdeki büyütmelerde oluşacak netleştirme sorunlarını giderecek ayarları yapmanız içindir.

DÜRBÜNÜ SİLAHA SABİTLEME VE SIFIRLAMA Dürbünü silah üzerine sabitlemek ve sıfır almak için birçok farklı metot vardır. Eğer bu konuda tecrübeniz yoksa deneyimli birinden yardım almakta fayda vardır. Havalı tüfeklerin mühimmatı ucuz olduğu için sabit bir hedefe muhtelif defalar atış yaparak artikılı hedefe sıfırlayabilirsiniz. Ama yivli tüfeklerde bu metot oldukça pahalıya mal olacaktır. En iyisi lazer sıfırlama aparatı kullanmak ve kaba sıfırlama yapmaktır. Böylece ince sıfırlama yaparken daha az mermi tüketirsiniz.

MİL-DOT ARTİKIL Bazı dürbünler büyütmeleri ve mercekleri büyük dürbünlerdir, bu dürbünlerde mesafenin ve hedefin gerçek boyutunu tam olarak hesap edebilmek için MİL-DOT artikıl kullanılır. Bu terim trigonometride kullanılan radian (radyan): Bir çemberde uzunluğu yarıçapına eşit olan bir yayın (mil olarak) belirlediği merkez açının ölçüsüdür.

KAPLAMA MALZEMESİ (Coating) Kaplama, parlamayı azaltmak ve ışık taşınmasını arttırmak amacıyla cilalanmış lenslerin ve optik araçların prizmaları üzerinde çok ince nesnelerin buharlaştırılması yoluyla yapılmıştır. Optik cihazların ciddi sayılacak düzeylerde (%40 lara varan) ışık kayıpları vardır. Bu kayıpların önüne geçmek ve görüntüyü daha da netleştirmek için kaplama yoluna gidilir ve optik cihazın ışığı kıran her lensi ayrı ayrı buharlama yöntemiyle çok ince bir şekilde kaplanır.

DİOPTRİK DÜZETME (Dioptric Correction) İnsan gözünün değişkenliğinin, dürbünün sağ tarafındaki objektif lensi tarafından "+0-" aralığı arasında ayarlanmasıdır.

ÇIKIŞ DELİĞİ ( Exit Pupil) Çıkış deliği, 25 cm.den görülebilen ve göz merceğinin içinde yer alan yuvarlak alandır. Bu alan, objektif lensin çapının büyütme katsayısına bölümü olan matematiksel bir değerdir. Çıkış deliği büyüdükçe düşük ışık durumlarında görüntü daha parlak olacaktır. Yani Exit Pupil`in geniş ve yuvarlak olduğu dürbünler her zaman düşük ışık zamanlarında daha iyi netice verirler. Göz merceğinin Exit Pupil`e uygunluk sağlaması insanın yaşınına bağlıdır. Bu uyum, genç insanlarda daha çabuk, yaşlı insanlarda ise daha geç olur.

UZATILABİLEN (GEÇMELİ) TELESKOP ( Extendible Telescope) Çok fazla büyütme güçleri sebebiyle bu tip teleskoplar çok uzakları ya da küçük nesneleri seyretmek için kullanılırlar. Titremeyi engellemek için tripod (üçayak) kullanılması gerekmektedir. Uzun mesafeli ve uzun süreli gözlemler için oldukça uygundur.

GÖRÜŞ ALANI ( Field Of View) Görüş alanı, 1000 yard uzaklıktan bakıldığında cihazın gördüğü alanın "feet" cinsinden ölçüsüdür. Açı genişledikçe, görülen alan da genişler. Hızlı hareket eden olayları görmek veya vahşi doğayı gözlemlemek için geniş açılar kullanışlıdır.

ODAKLAMA ( Focusing) Değişik uzaklıklardaki nesnelerin ya da nesnenin daha net görünmesi için dürbün üzerinde yapılan ayarlamadır. Bu ayar bazı dürbünlerde otomatik olarak yapılır.(focus-free)

BAĞIMSIZ OPTİK AYARI (Individual Optical Adjustment) Bu tip dürbünler kullanıcısın her iki tarafı, her iki göz için ayrı ayrı ayarlamasına olanak tanır.

TERS ÇEVİRME SİSTEMİ (Inversion System) Astronomik teleskoplardan bakarsanız her şeyi ters görmekle kalmaz tüm gördükleriniz gözünüze tepetaklak gelir. İşte ikili dürbünlerde baktıklarınızı çıplak gözle gördüğünüz gibi görebilmeniz için bu sistem geliştirilmiştir.

OBJEKTİF Cihazın baş tarafında bulunan ve iki ya da daha fazla sayıda ve farklı camlardan oluşan büyük lenslerdir.

PRİZMA SİSTEMİ İkili dürbünlerde iki türlü prizma sistemi kullanılır. Bunlar; PORRO ve ROOF sistemlerdir. Bir dürbünde hangi sistemin kullanıldığını anlamak hayli kolaydır. Roof prizmalı ikili dürbünlerde lensler bir çizgi halinde sıralanmış ve daha küçüktürler. Porro prizmalı cihazlarda ise göz mercekleri ön lenslerden bağımsızdırlar. Genelde Porro prizmalar daha derin bir görüntü sağlarlar.

ÇÖZÜMLEME GÜCÜ (Resolving Power) Optik aletin gözlemlenen nesneyi nokta nokta birleştirerek net bir şekilde gösterebilme becerisidir.

AYNA LENSLİ İKİLİ DÜRBÜNLER (Mirror-lens Binoculars) Bir ayna tipi lens (muxutov tipi) teknolojisi, nesnenin direkt olarak görüntüsünü çıkarır. Işık cihazın içinde 3 kez dolaşır. Böylelikle olası en iyi görüntü kalitesi ve uzun büyütme menzili korunurken cihazın daha küçük ve hafif olma imkanı da korunmuş olur. Sabit yani geçmeli olmayan teleskoplar bu sistemdir.

HAVALI TÜFEK DÜRBÜN SEÇİMİ Havalı Tüfek dürbünleri hakkında bir sürü detay öğrenmeden önce aşağıdaki iki önemli konu dikkate alınmalıdır.

1- Şayet havalı tüfeğiniz, Geri tepmesiz, Şarj edilebilir, hava basınçlı (PSP) veya CO2 havalı tüfek ise, tüfeğinizde herhangi bir türde dürbün kullanabilirsiniz.

2- Şayet yaylı havalı tüfeğiniz varsa; sizin tüfeğinizin iki yönlü geri tepme gücüne uygun bir havalı tüfek dürbünü almalısınız.

Havalı tüfek dürbünleri ile yivli tüfek dürbünleri arasında iki ayrı önemli fark vardır. Birincisi, ayarlanabilir objektif (adjustable objective) ve mercek farkı. İkincisi, yaylı sistem havalı tüfeklerde oluşan iki yönlü tepme gücünün etkisini yok eden sabitleme sistemidir.

Ayarlanabilir objektif farkı: Ayarlanabilir Objektif özelliği atıcının 50 metre gibi çok kısa bir mesafeden sonsuza kadar odaklanabilmesini ayarlayan bir mercek sistemidir. Yivli tüfek dürbünlerinin çoğunun Paralax ayarı 100 yarda ve daha uzun mesafelere göre ayarlanmıştır. Havalı tüfekler için üretilen dürbünlerin paralax ayarları ise havalı tüfeğin menziline uyacak ve en üst düzeyde düzgün atış elde edilecek şekilde ayarlanmıştır. Havalı tüfeklerde demirlenmiş mercekler (Anchored Optics) kullanılır ve havalı tüfeklerdeki geri tepme gücü yivli tüfeklerin geri tepme gücünden farklıdır.

Yivli tüfeklerin geri tepmesi sadece arkaya doğrudur. Yaylı havalı tüfekler, ana yaylarının hareketi ile öne ve arkaya doğru çift geri tepme gücü oluşur. Havalı tüfek dürbünlerinin ön ve arka bölümlerinde yer alan mercekler, oluşan bu çift yönlü tepme gücünden fazlası ile etkilenir. Ve dürbün hasar görür. Bu sebepten havalı tüfek dürbünlerinin ön ve arka bölümlerinde yer alan mercekler, çok sıkı bir şekilde sabitlenmiştir buna Anchored Optics denir. Bu yönü ile havalı tüfek dürbünleri kendine has özelliktedirler. Havalı tüfeklerin çap ve gücüne göre hafif, orta ve ağır şiddette oluşan tepme gücüne göre üreticiler sınıflama ya