Estağfirullah. Aslında hepimiz öğrenciyiz. Öğrenmek hiç bitmeyen, zevkli bir yolculuk gibi.
Arbaletler konusunda çok bilgim yok. Ama anlattığınız tablo okun "esneme değeri" nin yaya uymadığı izlenimini uyandırıyor. Aslında ok havada dümdüz gitmez. Hızlı kamera çekimlerinde, okun yılankâvi bir hareket yaptığnı görürsünüz. Ok aynı zamanda balık kuyruğu gibi sağ-sol ve yumus kuyruğu gib alt-üst salınım da yapar. Bunun sebebi ise kirişin elden veya bir mekanizmadan bırakılması sırasında okun yayda dayandığı noktayı dayanma noktası gibi kullanarak kamçı gibi bükülmesidir. Bu harekete "okçu paradoksu" adı verilir. Yay hızlandıkça bu hareket dramatik hal alır. Okun arkasındaki yelek düzeneği 8-10 m sonra bu uçuşu büyük oranda stabilize eder. Makaralı yay kullananlar, bu yaylar hızlı olduğundan, tetikle boşalan bir mekanizma kullanarak atış yaparlar. Arbaletler de kiriş bir mekanizma yardımıyla tuttup bıraktığından, teorik olarak paradoksun çok hafif olması gerekir. Ama hiç olmadığını sanmam.
Paradoks ve diğer salınımın en az indirilmesi için ok gövdesinin yayın çekiş kuvvetine (ÇK) göre ayarlanması gerekir. Yani ÇK arttıkça, okun daha katı olması gerekir. Balık kuyruğu hareketi düşük ok esneme değerinden kaynaklanıyor olabilir. "Spine" denilen bu değeri ben kitabımda "esneme değeri" diye Türkçeleştirdim. Ok gövdesinin esneme değerini arttırmak için daha kalın gövde, daha katı materyal, daha hafif ok ucu (bu "dinamik esneme değeri" denilen, okun atış sırasındaki bükülmesini tarif eden bir parametreyle ilgilidir) kullanılabilir. Daha katı ok gövdesi ile deneme yapıp sonuca bir bakarsanız size yardımcı olmaya çalışırım.
Bunun yanısıra, arbaletin yayında okun dayandığı yerle kirişin tutulup bırakıldığı yer arasında hizalama problemi de, yine paradoksun artması sebebiyle uçuş stabilitesini bozar. Tam aynı hizada olamaz tabi, ama yükseklik farkının az olması gerekir.
Dikkat edilecek bir diğer konu da ok ve okun yeleğidir (okun arkasında dümen görevi gören kanatçıklar). Sanıyorum arbalet oklarında (bunlara Osmanlı " mecrâ oku" derdi. İngilizce ve Almanca'da da "ok" tan farklı bir kelime kullanılır) birbirinden 180 derece ile ayrılan iki yelek var. Yay oklarında 3, bazen 4 ok vardır. Arbaletinizde bir oluk (mecrâ) vardır sanırım. Yeleğin atış esasında buna sürtünmesi, atış dinamiğini bozmayacak ama dümenleme etkisi gösterecek şekilde ve büyüklükte olmalıdır. Yeleği 1/2-1 cm ble uzatsanız inanılmaz sonuçlar elde edebilirsiniz. Doğal kuş tüyü kullanmayı deneyin. Bunlar uçuş dengesini sağlamada hazır plastik yeleklerden daha iyidir.
Yayınızın ÇK'ni ölçebilirseniz (basit bir el kantarıyla mümkün bu), uygun ok spine değerini bulup hazır ok getirtebilirisniz. Böylece problemin arbaletiniz tasarımnda mı ok esneme değer uyumsuzluğunda mı olduğunu anlayabilrsiniz.
Yay akord edildiğinde, ok uçuşundaki bu salınımın gözle görülemez hale gelmesi lazımdır.
Size paradoks ile ilgili video ekliyorum. Görünce insan daha iyi kavrıyor:
